Odrzucenie spadku – co musisz wiedzieć?

Słyszysz spadek, myślisz – daleki, nieznany krewny z Ameryki zostawił Ci milion dolarów. Częściej jednak zamiast zyskać majątek, możesz odziedziczyć... długi. Na szczęście polskie prawo przewiduje możliwość uniknięcia spłacania cudzych długów. Przepisy kodeksu cywilnego bowiem przewidują możliwość odrzucenia spadku przez spadkobiercę. Kiedy i jak to zrobić oraz jakie niesie to skutki prawne, wskazujemy poniżej.

W prawie polskim nabycie spadku przez spadkobiercę następuje już z chwilą otwarcia spadku, czyli datą śmierci spadkodawcy. Z tym momentem spadkobierca nabywa wszystkie prawa i obowiązki majątkowe spadkodawcy. Zarazem jednak nabycie takie można uznać za tymczasowe. Stanie się ono definitywne w chwili złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku (wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza) lub w chwili, kiedy dla spadkobiercy upłynie termin do złożenia takiego oświadczenia - wówczas spadek nabywany jest przez spadkobiercę z dobrodziejstwem inwentarza.

Spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić. 

Odrzucenie spadku to jednostronne, formalne oświadczenie woli, w którym spadkobierca zrzeka się prawa do spadku. W świetle prawa traktowany jest on wtedy tak, jakby nie dożył chwili otwarcia spadku (czyli momentu śmierci spadkodawcy). To oznacza, że spadek przechodzi na kolejne osoby w linii dziedziczenia – np. dzieci, wnuki, rodzeństwo, a w ostateczności na gminę lub Skarb Państwa.

Kiedy warto odrzucić spadek?

Najczęściej decyzja o odrzuceniu spadku wynika z obawy przed długami, które mogą przewyższać wartość majątku. Warto wówczas jak najszybciej sprawdzić sytuację majątkową zmarłego i rozważyć możliwe opcje.

Przykład:

Pani Anna dowiaduje się, że po zmarłym wujku należy jej się spadek. Okazuje się jednak, że wujek miał niespłacony kredyt na 120 000 zł i zaległości wobec ZUS. Wartość jego majątku (samochód) to zaledwie 40 000 zł. W takim przypadku odrzucenie spadku może uchronić Panią Annę (i jej dzieci!) przed odpowiedzialnością za zobowiązania wujka.

🏛️Terminy – ile jest czasu na odrzucenie spadku?

Na odrzucenie spadku mamy 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedzieliśmy się o tytule swojego powołania do spadku. W praktyce:

• w przypadku dziedziczenia z ustawy – od dnia śmierci bliskiego albo od zawiadomienia o odrzuceniu spadku przez osoby, którym przysługiwało prawo do spadku w pierwszej kolejności
• w przypadku testamentu – od momentu, gdy spadkobierca dowiedział się, że jest w nim wskazany.

🕑 Uwaga: po upływie tego terminu brak złożenia oświadczenia skutkuje przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza, co oznacza, że wprawdzie odpowiadamy za długi, ale tylko do wartości aktywów spadkowych.

📅 Jak odrzucić spadek? Procedura krok po kroku

Odrzucenie spadku musi mieć formę pisemną z podpisem notarialnie poświadczonym lub zostać złożone przed sądem. Oto dwa możliwe tryby:

1. Przed sądem

• składamy wniosek o przyjęcie oświadczenia o odrzuceniu spadku do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania spadkobiercy albo – gdy toczy się już postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku – do sądu spadku, czyli sądu rejonowego właściwego miejscowo ze względu na miejscu ostatniego zamieszkania lub pobytu spadkodawcy;
• sąd wyznacza termin posiedzenia, podczas którego składamy oświadczenie ustnie do protokołu.

2. U notariusza

• udajemy się do dowolnej kancelarii notarialnej;
• spisujemy akt notarialny o odrzuceniu spadku;
• notariusz przesyła dokument do sądu spadku.

Wymagane dokumenty:

• akt zgonu spadkodawcy,
• dowód tożsamości,
• dokumenty potwierdzające pokrewieństwo (jeśli potrzebne).

⚖️ Podsumowanie – kiedy warto skorzystać z pomocy adwokata?

Odrzucenie spadku to poważna decyzja, ale w wielu przypadkach konieczna i rozsądna. Działa tylko przez ograniczony czas i wymaga zachowania odpowiedniej procedury, zwłaszcza gdy w grę wchodzi dobro małoletnich dzieci.

Choć procedura może wydawać się prosta, każda sytuacja spadkowa ma swoją specyfikę. Pomoc adwokata będzie szczególnie cenna, gdy:

• istnieją wątpliwości co do stanu majątkowego zmarłego;
• sprawa dotyczy wielu spadkobierców;
• konieczne jest odrzucenie spadku w imieniu dzieci;
• potrzebna jest analiza testamentu i porada dotycząca dalszych kroków.

Jeśli zastanawiasz się, czy odrzucić spadek, nie zwlekaj. Czas gra kluczową rolę. Skontaktuj się z naszą kancelarią – przeanalizujemy Twoją sytuację i pomożemy Ci bezpiecznie przejść przez cały proces.