Testament – niby proste ale trudne

Pozornie każdy z nas wie co to jest testament, do czego służy i jak go sporządzić. W praktyce natomiast okazuje się, że często testamenty są nieważne albo niezrozumiałe albo niemożliwe do wykonania. Wtedy pojawia się prawdziwy problem, bo jest już późno, żeby poprawić błędy. Warto zatem nieco przybliżyć temat, aby w przyszłości uniknąć konfliktów rodzinnych, zabezpieczyć osoby nam bliskie lub zminimalizować obciążenia podatkowe spadkobierców.

Zacznijmy od definicji testamentu. Testament to dokument, w którym spadkodawca określa, w jaki sposób jego majątek ma zostać podzielony po śmierci. Jedynie przez testament można  rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci. Testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy. Sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Testamentu nie można sporządzić ani odwołać przez przedstawiciela. Brak testamentu oznacza, że majątek zostanie podzielony zgodnie z zasadami ustawowego dziedziczenia, określonymi w kodeksie cywilnym, co nie zawsze odpowiada intencjom spadkodawcy.

W polskim prawie wyróżnia się kilka rodzajów testamentów. Każdy z nich ma swoje wymogi formalne i zastosowanie.

Testament holograficzny czyli własnoręczny to najprostszy i najłatwiejszy do sporządzenia rodzaj testamentu. Tego rodzaju dokument spadkodawca sporządza samodzielnie, nie wymaga obecności świadków lub innych osób trzecich. Aby był ważny, musi zostać w całości napisany odręcznie i zawierać podpis testatora. Powinien też być opatrzony datą i miejscem sporządzenia, choć brak daty lub wskazanego miejsca sporządzenia nie czyni testamentu nieważnym. Co ważne - dokument sporządzony na komputerze lub innej maszynie do pisania, nawet podpisany własnoręcznie, nie będzie uznany za ważny testament.

Testament notarialny to obecnie najczęściej spotykany rodzaj testamentu. Sporządzany przed notariuszem, jest najbezpieczniejszą formą testamentu. Notariusz dba o zgodność dokumentu z prawem i o to, by nie zawierał błędów formalnych. Tylko w tego typu dokumentach mogą być zamieszczane zapisy windykacyjne. Dlatego też testament notarialny jest szczególnie polecany w przypadku skomplikowanego majątku, dużego ryzyka podważenia testamentu przez spadkobierców ustawowych, chęci zapisania majątku osobom spoza rodziny, umieszczenia zapisów zwykłych bądź windykacyjnych.

Testament allograficzny jest obecnie dość rzadko stosowany z uwagi na konieczność zapewnienia obecności świadków oraz określonych osób sprawujących funkcje publiczne.  Spadkodawca może sporządzić taki testament w ten sposób, że w obecności dwóch świadków oświadczy swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie spadkodawcy spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków. Protokół powinien być podpisany przez spadkodawcę, przez osobę, wobec której wola została oświadczona, oraz przez świadków. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać protokołu, należy to zaznaczyć w protokole ze wskazaniem przyczyny braku podpisu. Osoby głuche lub nieme nie mogą sporządzić testamentu w ten sposób. Jak zatem widać sporządzenie takiego testamentu jest dosyć uciążliwe, w szczególności w porównaniu do procedury sporządzenia testamentu własnoręcznego lub notarialnego.

Testament ustny jest jednym z rodzajów testamentów szczególnych i jest możliwy do sporządzenia w sytuacjach nadzwyczajnych, np. gdy spadkodawcy grozi rychła śmierć albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Wymaga jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków, świadomych swojej roli oraz wagi oświadczenia składanego przez testatora.  Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie. W wypadku gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku (dnia śmierci spadkodawcy) stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków. Treść testamentu powinna zostać spisana i podpisana przez świadków lub potwierdzona w sądzie w ciągu 6 miesięcy od jego ogłoszenia.

Testament podróżny to rodzaj testamentu szczególnego sporządzonego w czasie podróży.  Podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym można sporządzić testament przed dowódcą statku lub jego zastępcą w ten sposób, że spadkodawca oświadcza swą wolę dowódcy statku lub jego zastępcy w obecności dwóch świadków; dowódca statku lub jego zastępca spisuje wolę spadkodawcy, podając datę jej spisania, i pismo to w obecności świadków odczytuje spadkodawcy, po czym pismo podpisują spadkodawca, świadkowie oraz dowódca statku lub jego zastępca. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać pisma, należy w piśmie podać przyczynę braku podpisu spadkodawcy. Jeżeli zachowanie tej formy nie jest możliwe, można sporządzić testament ustny.

Testament wojskowy to również rodzaj testamentu szczególnego. Testament wojskowy może być sporządzony tylko w czasie mobilizacji lub wojny albo przebywania w niewoli. Testamenty wojskowe mogą sporządzać żołnierze Sił Zbrojnych pełniący czynną służbę wojskową, pracownicy cywilni zatrudnieni w Siłach Zbrojnych, osoby cywilne towarzyszące Siłom Zbrojnym, a mianowicie członkowie personelu stowarzyszenia "Polski Czerwony Krzyż" i innych stowarzyszeń udzielających pomocy wojskowej służbie zdrowia, osoby wykonujące czynności duszpasterskie w Siłach Zbrojnych, członkowie służb pomocniczych i inne osoby wykonujące świadczenia osobiste na rzecz Sił Zbrojnych. Testament wojskowy może być sporządzony również przez inne osoby cywilne niż wyżej wymienione, jeżeli znajdują się na obszarze będącym pod wyłącznym zarządem organów wojskowych albo na jednostce pływającej Marynarki Wojennej lub na statku powietrznym należącym do Sił Zbrojnych. Testament wojskowy może być sporządzony według jednej z następujących form:

1) spadkodawca oświadcza swą ostatnią wolę ustnie sędziemu wojskowemu, który spisuje ją w protokole z podaniem miejsca i daty jego sporządzenia, odczytuje protokół spadkodawcy i sporządza o tym wzmiankę; następnie protokół podpisują spadkodawca i sędzia, a jeżeli spadkodawca nie może się podpisać, sędzia wojskowy powinien zamieścić w protokole uwagę wyjaśniającą powód braku podpisu spadkodawcy;

2) spadkodawca oświadcza swą ostatnią wolę ustnie w obecności dwóch świadków jednocześnie obecnych, z których jeden spisuje wolę spadkodawcy, podając miejsce i datę jej spisania, a następnie tak sporządzony testament podpisują spadkodawca i dwaj świadkowie;

3) jeżeli spadkodawca nie może się podpisać, oświadcza ustnie swą ostatnią wolę w obecności trzech świadków jednocześnie obecnych, z których jeden spisuje wolę spadkodawcy podając miejsce i datę jej spisania wraz z wyjaśnieniem powodu braku podpisu spadkodawcy; tak sporządzony testament po odczytaniu go spadkodawcy i dokonaniu o tym wzmianki podpisują wszyscy trzej świadkowie.

W razie obawy rychłej śmierci spadkodawcy wskutek odniesionych ran lub choroby albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie powyższych form testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, testament wojskowy może być sporządzony również w tej formie, że spadkodawca oświadcza swą ostatnią wolę ustnie wobec dwóch świadków, choćby niejednocześnie obecnych.

Z powyższego zestawienia widać wyraźnie, że w polskim systemie prawnym funkcjonują trzy rodzaje testamentów zwykłych (własnoręczny, notarialny i allograficzny) i trzy rodzaje testamentów szczególnych (ustny, podróżny i wojskowy). Wskazane rodzaje testamentów różni nie tylko sposób ich sporządzania czy obwarowania co do osób mogących je sporządzić, ale przede wszystkim to, że testamenty szczególne tracą moc z upływem sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu. Bieg terminu ulega zawieszeniu przez czas, w ciągu którego spadkodawca nie ma możności sporządzenia testamentu zwykłego.

Sporządzenie testamentu to kluczowy krok w planowaniu przyszłości i zabezpieczeniu losu najbliższych. Choć wiele osób uważa, że napisanie testamentu to trudne zadanie, wystarczy przestrzegać kilku podstawowych zasad, by dokument był ważny i spełniał swoją rolę. O tym jak sporządzić taki ważny testament, jakie elementy musi on zawierać, czego unikać w treści testamentu, a także co jeszcze można uregulować w testamencie, poza samym wskazaniem spadkobierców, napiszę niebawem. Na pewno jednak, w przypadku jakichkolwiek wątpliwości lub innych trudności najlepiej zasięgnąć porady u dobrego adwokata, bo każda sprawa i każda sytuacja jest inna i wymaga indywidualnego podejścia.

 

…………………….........................................................………… NOWY ADRES KANCELARII …….........................................................................………………………….

Kancelaria Adwokacka Adw. Izabela Supińska 11-500 Giżycko ul. Warszawska 29 lok 3